با سلام، من نوید رمضانی هستم و تحلیل گر مالی شما. در این مقاله خبری، قصد دارم به شما بگویم که رئیس جمهور جدید آرژانتین، دلار را جایگزین پزو می کند و آیا دلارسازی برای ایران نیز مفید است؟
امسال آرژانتین با یکی از بالاترین نرخ‌های تورم در جهان روبرو شد. پزو، واحد پول این کشور، به شدت ارزش خود را از دست داد و خرید قدرت مردم را کاهش داد. برای حل این مشکل، رئیس جمهور منتخب آرژانتین، خاویر میلئی، یک طرح جسورانه را اعلام کرد: دلارسازی.
دلارسازی یعنی چه؟ ساده بگوییم، دلارسازی یعنی استفاده از دلار آمریکا به عنوان واحد پول رسمی یک کشور. در این صورت، نرخ تبادل پول محلی با دلار ثابت است و تورم به حداقل می‌رسد. همچنین، تجارت خارجی و سرمایه‌گذاری خارجی آسان‌تر و ارزان‌تر می‌شود.
اما دلارسازی فقط فواید ندارد. این کار همچنین خطرات و چالش‌های بزرگی را به همراه دارد. برای مثال، یک کشور که دلارسازی می‌کند، دیگر نمی‌تواند سیاست پولی خود را تعیین کند و باید به تصمیمات بانک مرکزی آمریکا وابسته باشد. همچنین، اگر قیمت دلار در بازار جهانی تغییر کند، تاثیرات منفی بر روند اقتصاد کشور خواهد داشت.
پس آنچه که ما در این مقاله خبری قصد داریم بکنیم این است که نگاهی به تجربه‌های منطقه‌ای و نظر عموم درباره دلارسازی بیندازیم و سپس به سوال اصلی خود پاسخ دهیم: آیا دلارسازی برای ایران نیز مفید است؟
برای پیدا کردن پاسخ، با من و ایران بورس همراه باشید
طرح دلاری سازی خاویر مایلی، رئیس جمهور جدید آرژانتین
آرژانتین، کشوری که در گذشته چندین بار با بحران اقتصادی و تورم بالا روبرو شده است، در حال تغییر رادیکال در سیاست پولی خود است. خاویر مایلی، رئیس جمهور منتخب این کشور، قصد دارد دلار آمریکا را به عنوان پول رسمی آرژانتین پذیرفته و پزو را حذف کند. این طرح، که به دلاری سازی معروف است، چه دلایل و چه روندی دارد و چه تاثیراتی برای اقتصاد آرژانتین و منطقه خواهد داشت؟
دلایل دلاری سازی
دلیل اصلی دلاری سازی، پایان دادن به مشکل مزمن تورم و کاهش ارزش پول ملی که از دهه ها پیش آرژانتین را درگیر کرده است. مایلی معتقد است که پزو اعتبار خود را به عنوان یک واسطه تبادل و نگهدارنده ارزش از دست داده است و بانک مرکزی نتوانسته است پایداری پولی را حفظ کند. با پذیرفتن دلار آمریکا به عنوان پول رسمی، مایلی امیدوار است که اعتماد به نفع اقتصاد را بازگرداند، سرمایه گذاری خارجی را جذب کند و کسر بودجه را کاهش دهد.
روند دلاری سازی
جزئیات طرح دلاری سازی هنوز شفاف نیست، اما مشاور مایلی، امیلیو اوکامپو، پیشنهاد می کند که آن براساس الگوی استفاده شده توسط السالوادور، که داوطلبانه بود، پیش برود. مردم قادر خواهند بود هم پزو و هم دلار استفاده کنند، با آزادی حرکت سرمایه. نرخ تبادل نظیر توسط بازار تعیین خواهد شد و پزو های در جریان و در بانک ها به تدریج با دلار عوض خواهند شد. بانک مرکزی منحل خواهد شد و سیاست پولی به صورت وکالت به بانک فدرال آمریکا سپرده خواهد شد.
مزایا دلار سازی اقتصاد برای آرژانتین
طرفداران دلار سازی ادعا می کنند که این کار چندین مزیت برای آرژانتین به همراه خواهد داشت، از جمله:
- تورم و ریسک ارزی پایان می یابد. در نتیجه، هزینه تسهیلات کم شده و قدرت خرید مردم افزایش می یابد.
- شفافیت و پاسخگویی بهبود می یابد. دولت نمی تواند پول چاپ کند تا هزینه های خود را پوشش دهد. باید از انضباط مالی پیروی کند.
- رقابت پذیری و یکپارچگی افزایش می یابد. تجارت و سرمایه گذاری با آمریکا و سایر کشورهای دلار ساز شده در منطقه آسان تر می شود.
چالش های پیش رو آرژانتین در روند دلارسازی اقتصاد
مخالفان دلارسازی معتقدند که این اقدام هزینه ها و مصالحه های قابل توجهی را نیز به دنبال خواهد داشت، مانند:
- از دست دادن حاکمیت پولی و انعطاف پذیری.
- این موضوع توانایی آرژانتین را در پاسخ به شوک های خارجی و تنظیم چرخه های تجاری محدود می کند. آرژانتین نمی تواند نرخ بهره و نرخ ارز خود را کنترل کند. بلکه به تصمیمات بانک مرکزی آمریکا وابسته است.
- موانع حقوقی و سیاسی.
- این موضوع اجرای دلارسازی را دشوار و نامطمئن می کند. محور نظام قضایی، قانون گذار، و بدهکاران است. آنها ممکن است با برنامه دلارسازی مخالفت یا اعتراض کنند. علاوه بر این، دولت آمریکا نقش حساس و ضروری دارد. آمریکا ممکن است علاقه مند به تأمین دلار یا قبول مسئولیت به عنوان آخرین بانک برای نجات آرژانتین نباشد.
- مسائل اجتماعی و فرهنگی.
- این موضوع پذیرش و استفاده از دلارسازی توسط عموم مردم را تحت تأثیر قرار می دهد. بسیاری از آرژانتین های شاید نخواهند وحده پول و هویت ملّي خود را تسلیم کنند. یا ممکن است شکل های جایگزین پول، مانند رمز ارز ها، را ترجیح دهند. دلارسازی همچنین ممکن است نابرابری و فقر را افزایش دهد. این موضوع بخش هایی را که به بازار داخلی و برنامه های اجتماعی تکیه می کنند، آسیب می رساند.
آیا دلار سازی اقتصاد برای ایران مفید است؟ مقایسه ایران با آرژانتین
آرژانتین و ایران هر دو با بحران ارزی روبرو هستند که قدرت خرید مردم آنها را کاهش داده و باعث افزایش تورم و فقر شده است. اما بین این دو کشور نیز تفاوت های قابل توجهی وجود دارد که بر توانایی و تمایل آنها برای پذیرش دلار آمریکا به عنوان ارز رسمی خود تأثیر می گذارد.
آرژانتین تاریخ طولانی از ناپایداری اقتصادی و هایپر تورم دارد و چندین بار شاهد کاهش ارزش ارز و عدم پرداخت بدهی خود بوده است. این کشور همچنین بیشتر با اقتصاد جهانی یکپارچه شده و سهم زیادی از بدهی خارجی خود را به دلار آمریکا تعیین کرده است. این عوامل باعث می شوند که آرژانتین بیشتر مایل به در نظر گرفتن دلار سازی به عنوان راهی برای بازگرداندن اعتماد و پایداری در اقتصاد خود باشد.
ایران از سوی دیگر، از دهه ها پیش تحت تحریم های شدید اقتصادی از سوی آمریکا و متحدان آن بوده است که دسترسی آن را به سیستم مالی بین المللی محدود کرده و صادرات نفتی آن را کاهش داده است. این کشور همچنین سیاست مقاومت و خودکفایی را دنبال کرده و صنایع و بازارهای داخلی خود را توسعه داده است. ایران همچنین شرکای تجاری و ارزی خود را تنوع بخشیده و از اشکال جایگزین پول، مانند رمز ارزها، بیشتر استفاده کرده است. این عوامل باعث می شوند که ایران کمتر وابسته به دلار آمریکا باشد و کمتر تمایل داشته باشد که آن را به عنوان ارز رسمی خود بپذیرد.
دلار سازی هزینه های سنگین و مصالحه های عظیمی را برای هر دو کشور مطالبه می کند. برخی از آنها عبارتند از: از دست دادن قدرت و انعطاف پذیری پولی، برخورد با مشکلات حقوقی و سیاسی، و رفع مسائل اجتماعی و فرهنگی. علاوه بر این، دولت آمریکا باید با دلار سازی همکاری کند. اما ممکن است آمادگی یا توانایی تامین دلار یا قبول نقش بانک قرض الحسنه آخرین برای آرژانتین یا ایران را نداشته باشد.
پس من فکر می کنم دلار سازی راه حل مناسب یا مطلوبی برای ایران نباشد. چون شرایط و ترجیحات اقتصادی و سیاسی آن را در نظر نمی گیرد. آرژانتین شاید دلایل بیشتری داشته باشد که به دلار سازی فکر کند. اما در پیاده سازی آن با خطرات و چالش های زیادی رو به رو خواهد شد.
راه حل برای اقتصاد ایران چیست؟
اقتصاد ایران با چالش های فراوانی مواجه است که برای حل آنها اصلاحات جامع و عمیق لازم است. یکی از راه حل های ممکن، کاهش وابستگی به نفت و تنوع بخشیدن به منابع درآمد است. ایران در بخش های غیر نفتی مانند کشاورزی، صنعت، گردشگری و خدمات پتانسیل زیادی دارد. اما این بخش ها به علت مدیریت نادرست، فساد و تحریم ها، رشد نکرده و نادیده گرفته شده اند. با سرمایه گذاری در این بخش ها و افزایش رقابت پذیری آنها، می توان اشتغال، صادرات و مقاومت در برابر شوک های خارجی را افزایش داد.
راه حل دیگر، اصلاح هزینه های عمومی و سیستم یارانه است. بخش دولتی ایران بزرگ و ناکارآمد است که بودجه ملی را تلف می کند و فضای بخش خصوصی را محدود می کند. ایران همچنین یارانه های زیادی را برای انرژی، غذا و کالاهای دیگر پرداخت می کند که عادلانه و موثر نیستند. با تنظیم هزینه های عمومی و هدفمند کردن یارانه ها به فقیران و آسیب پذیران، می توان منابع را صرفه جویی کرد، کسری مالی را کاهش داد و رفاه اجتماعی را بهبود بخشید.
ایران در شاخص های آسانی انجام کار و کیفیت حاکمیت عملکرد ضعیفی دارد. این به معنای وجود موانع و هزینه های زیاد برای شروع و اداره کسب و کار است. علاوه بر این، عدم شفافیت و پاسخگویی، فساد و جستجوی رانت گسترده است. ایران می تواند با ساده سازی مقررات، تقویت قانون گذاری، مبارزه با فساد، و افزایش مشارکت و نظارت جامعه مدنی، سرمایه گذاری بالاتر، نوآوری و کارآفرینی بیشتر، و اعتماد و مشروعیت مؤسسات بالاتر داشته باشد.
ایران با چالش ها و تهدیدهای زیادی از محیط منطقه ای و جهانی روبرو است. تحریم های آمریکا، اختلاف هسته ای، تنش های امنیتی، و مسائل محیط زیستی از جمله آن ها هستند. ایران می تواند با گفتگو و همکاری سازنده با جامعه بین المللی، تنش ها و انزوا را کم کند. همچنین فرصت ها و منافع همکاری بین المللی را زیاد کند. ایران همچنین می تواند نقش سازنده تر در صلح و ثبات منطقه و جهان داشته باشد.
- مقاله آیا دلیل افت بازار سرمایه ایران بانک مرکزی است؟ بخوانید.
پایان
آرژانتین در نوامبر ۲۰۲۳ تصمیم گرفت دلار را به عنوان واحد پول رسمی خود پذیرفته و پزو را از بین ببرد. این تصمیم با هدف کنترل تورم، جذب سرمایه خارجی و بازگرداندن اعتماد به اقتصاد گرفته شد. آرژانتین در سال های اخیر با بحران های اقتصادی شدید روبرو شده بود و نرخ تورم آن به بالای ۵۰ درصد رسیده بود.
ایران نیز با مشکلات مشابهی دست و پنجه نرم می کند. تورم بالا، کاهش ارزش پول، تحریم های آمریکا و ناپایداری اقتصادی از جمله چالش های جدی ایران هستند. بعضی از کارشناسان معتقدند که دلارسازی می تواند به نفع ایران باشد. زیرا باعث ثبات نرخ ارز، کاهش هزینه های معاملات و افزایش اعتبار می شود.
اما دیگران هشدار می دهند که دلارسازی هم ممکن است هزینه ها و خطرات قابل توجهی را به دنبال داشته باشد. مثلاً از حاکمیت پولی، انضباط مالی و انعطاف پذیری سیاست گذاری دست خواهیم داد. علاوه بر این، دلارسازی نیاز به توافق سیاسی و اجتماعی، همچنین اصلاحات قانونی و نهادی دارد که ممکن است در شرایط فعلی دشوار باشد.
دلارسازی یک راه حل جادویی نیست و باید با احتیاط و تحلیل درست انجام شود وگرنه به شکست می انجامد.
بدون دیدگاه